Vojvodina je autonomna pokrajina Republike Srbije, smeštena na njenom
severnom delu u Panonskoj niziji. Prostire se na površini od 21.506 km2
i zahvata 24,3% republičke teritorije. Vojvodina, nekada deo velikog
neogenskog jezera, i danas sa svojim nepreglednim, blago ustalasanim
ravnicama deluje kao mirno more koje bregovitu Šumadiju i transilvanske
gore povezuje sa karpatskim i alpskim planinskim vencima u središtu
Evrope. Smireni vojvođanski pejzaž pričinjavao se praistorijskom čoveku
kao neka obećana zemlja na kojoj se s malo truda može sređeno i srećno
živeti.

U opštem smislu reči, Vojvodina ima dobar privredni položaj. Činjenica
da je ona deo prostranog Panonskog bazena od izuzetnog je značaja za
vrednovanje njenog položaja. Naime, s obzirom na njene reljefne
karakteristike, ona nije izolovana geografska celina. Naprotiv, u svim
pravcima široko je otvorena prema prostoru u bližem i daljem okruženju.
Upravo ta otvorenost je prednost njenog položaja.

    Reljefni oblici

Iako Vojvodina predstavlja prostranu ravnicu, u njoj postoji nekoliko
većih reljefnih celina: planine, pešcare, lesne zaravni, lesne terase,
aluvijalne ravni vojvođanskih reka i neotektonske depresije. One se
među sobom razlikuju po visinskim odnosima, geološkoj građi, genezi,
evoluciji i nizu drugih specifičnosti.

Iz nepregledne vojvođanske ravnice dižu se dve niske planine – Vršačke
planine i Fruška gora. Njihovu kompleksnost čine klimatske
specifičnosti, izvori, potoci, doline, terase, šume, livade, voćnjaci,
vinogradi, manastiri, spomen obeležja i dr.

Fruška gora se nalazi u Sremu. Sa severa i istoka opkoljava je Dunav, a
sa juga ravni Srem.

Prostire se pravcem istok-zapad, dužinom od 78 km, a površina joj
iznosi oko 500 km2 i blago je zasvođena.

Centralni deo je najviši, dok joj apsolutne visine prema ivicama
istočnog i zapadnog krila postupno opadaju.

Najviši vrhovi su Crveni čot (539 m), Išin čot (524 m) i Orlovac (512
m), a najpoznatiji prevoji su Iriški venac (444 m) i Dobrilovac (271
m). Deo Fruške gore, površine 25.400 ha, ima status nacionalnog parka.

Vršačke planine se nalaze u jugoistočnom Banatu, unutar velikog luka
koji čini državna granica prema Rumuniji. Njihov najveći deo nalazi se
na teritoriji Jugoslavije, odnosno u vršačkoj opštini. Po dužoj osi, na
pravcu istok-zapad, pružaju se 15 km i zahvataju površinu od 172 km2.
Na uzdužnom profilu ističu se četiri vrha-čuke: Gudurički vrh (640 m),
najviša tačka Vojvodine, Vršacki vrh (590 m), Vršišor (463 m) i Vršacka
kula (399 m) i tri prevoja: Prevala (300-310 m), Kulmea mare (389 m) i
Korkana (300-310 m).

Poprečni profil Vršackih planina takođe je asimetričan: severna strana
je strmija, dok južna ima blaže nagibe sa izraženim terasastim
površinama. Donja granica šume se, uglavnom, spušta do 200 metara
apsolutne visine. Podnožje Vršačkih planina je poznato vinogorje
(prostire se na oko 2.000 ha).

Među malobrojnim peščarama u Evropi dve se nalaze u Vojvodini.

Banatska pešcara je neosporno najpoznatija od svih. Ova poveća površina
pod peskom, elipsastog oblika, nalazi se u južnom Banatu. Prostire se
na 35 km, u pravcu jugoistok-severozapad, najveće širine je 15 km, a
površine oko 300 km2. Smenjivanje dina i međudinskih depresija daje joj
izgled zatalasane površine. Jugoistočni deo je niži (70-100 m), a u
severozapadnom delu visine su preko 100 m. Najveća visina je 193 m.
Relativne visine izmedu temena dina i dna međudinskih depresija u višem
delu Banatske pešcare uglavnom se kreću između 20 i 30 m. Polovina
površine je pošumljena.

Subotička peščara se prostire između državne granice sa Mađarskom na
severu i linije Subotica-Horgoš na jugu, a površine je oko 250 km2.
Najveće visine, preko 120 m (Tompa 143 m), dostiže u severozapadnom
delu, pored državne granice. Na velikoj površini je kultivisana
(voćnjaci, vinogradi, antropogene šume i dr.)

    Klimatske karakteristike

Vojvodina ima odlike podunavske varijante kontinentalnog klimata.
Prosečno najtopliji mesec je juli, sa srednjom temperaturom vazduha
21,40C, a srednja temperatura leti je 20,80C. Januar, sa prosečnom
temperaturom – 1,20C, najhladniji je mesec, a prosečna temperatura zimi
iznosi 0,30C. Jesen, sa srednjom temperaturom 11,80C, toplija je od
proleća (11,10C). Srednja godišnja temperatura vazduha je 11,00C.
Apsolutni maksimum temperature vazduha je 44,00C, a apsolutni minimum
-32,60C. Srednja godišnja oblačnost iznosi 56%: najveća je zimi (70%),
a najmanja leti (43%). Prosečna godišnja suma direktnog osunčavanja
iznosi 2.068,7 časova: zimi 226,1; u prolece 580,6; leti 822,3 i tokom
jeseni 439,4 časova. Dnevni prosek trajanja insolacije je 5,7 časova.
Prosečno godišnje padne 611 mm atmosferskog taloga: 145 mm zimi, 148 mm
u proleće, 189 mm leti i 129 mm u jesen. Apsolutni godišnji maksimum
padavina (1.202 mm) zabeležen je u Hrtkovcima (1960), dok je apsolutni
godišnji minimum, samo 244 mm, izmeren u Hajdučici (1951). Jaki vetrovi
duvaju iz jugoistočnog pravca (košava), pretežno u hladnijoj polovini
godine, a u proleće i leto iz severozapadnog pravca. Naravno, smenjuju
se vetroviti i „tihi“ periodi.

    Hidrografske karakteristike

Vojvodina je bogata površinskim (reke, jezera, bare, kanali) i
podzemnim (freatskim, arteškim, termomineralnim) vodama.

U veće plovne reke spadaju Dunav, Tisa i Sava, a u manje: Stari Begej,
Tamiš, Karaš, Krivaja, Bosut i druge, još manje.

Jezera, prirodnih i veštačkih, ima više desetina. Poznatija su: Palićko
jezero, akumulacija Krivaja kod Bačke Topole, Provala kod Vajske
(najdublje jezero u Vojvodini: 19 m), Borkovačko jezero kod Rume i
Belocrkvanska jezera. Carska bara, Obedska bara, Ludoško jezero i Slano
Kopovo su prirodni rezervati, posebno poznati po bogatstvu ornitofaune.
Jezera Rusanda i Palićko imaju lekovita svojstva.

Kanali, posebno oni u Hidrosistemu Dunav-Tisa-Dunav, imaju veliki i
višestruki značaj.

Lekovitih voda, mineralnih i termominaralnih, ima mnogo. Uglavnom su
otkrivene bušenjem arterskih bunara i traganjem za naftno-gasnim
ležištima. Na ovom mestu treba pomenuti barem one lekovite vode koje se
koriste za lečenje u stacionarnim uslovima, odnosno za zdravstveni ili
banjski turizam: u Kanjiži, Bezdanu, kod Apatina (Banja Junaković), u
Bečeju, Melencima, Novom Sadu, Vrdniku i Starom Slankamenu.